Scholen in een inclusieve samenleving

Scholen in een inclusieve samenleving

INSPIRATIE EVENT:

• BENO SCHRAEPEN (Artesis Plantijn Hogeschool):
  Architecturale impact op inclusief onderwijs
• TEUN DEKKER (Kroevendonk)
  Case Kroevendonk, eerst een visie dan een gebouw
• ANNELIES GEERTS (AGION)
  Een open school kunnen we ook op kleine schaal realiseren
• NATHALIE VAN LIER (Stad Gent)
  De open school in de praktijk
• Scholen in een bredere omgeving
  • SIL GOOSSENS (BUUR)
    Stedenbouw in en rond de scholen, de positie van het kind in de stad.
  • MATHIAS KERREMANS (SMAK Architecten)
    Campus Deleers Anderlecht, scholen als essentiële schakel in een nieuwe stedenbouw- kundige context
  • WILLEM MARIËN (GD&A)
    Zones van collectief belang combineren met andere functies, wonen, werken, etc

Hoe creëren we een (school)omgeving waarin iedereen gelijke kansen heeft en volledig kan deelnemen aan het maatschappelijke leven?

Het gaat hierbij niet enkel over het wegnemen van fysieke, sociale en attitude barrières. Om inclusie een realiteit te maken moet bij het ontwerpen van scholen die toegankelijkheid reeds voorzien worden.

Maar daarnaast moet ook stilgestaan worden bij de omgeving waar het onderwijs plaatsvindt. Voorzien we een multidisciplinaire leeromgeving waarbij verschillende functies en voorzieningen zoals onderwijs, kinderopvang, sport, residentie en cultuur geïntegreerd worden? Benutten we efficiënt de bestaande stedelijke ruimtes en creëren we hiermee een leefbare, duurzame en inclusieve gemeenschap?

Door toegankelijkheidsprincipes en inclusieve ontwerpprincipes toe te passen in deze context, kan een omgeving worden gecreëerd die tegemoetkomt aan de diverse behoeften en mogelijkheden van alle gebruikers, inclusief leerlingen, docenten, ouders en de bredere gemeenschap.

Open scholen leven en werken samen met de omgevende gemeenschap

Inclusie is veel meer dan kinderen met afstand tot onderwijs naar school laten gaan. Het is een school bouwen die ‘blendt’ in haar omgeving. Het is open, brede scholen neerzetten op plaatsen waar de gemeenschap er nut van heeft. De tijd dat de schoolpoort dicht ging om 16u en pas de volgende ochtend weer open, is definitief voorbij.

Herbekijk het event

Bekijk de volledige opname van het event

Orthopedagoog Beno Schraepen titelde zijn boek: ‘excluses, wat uitsluiting doet met mensen.’

“Vlaanderen installeert een decreet dat inclusief onderwijs moet mogelijk maken in het reguliere circuit mee te draaien.” Voor Schraepen heeft dat M-decreet geen enkele zin en loopt het aan zijn doel voorbij. “Het resultaat van dat decreet is dat het aantal mogelijkheden in het buitengewoon onderwijs bijna verdubbeld is. Net het tegengestelde van wat men bedoelde. Zo wordt ons onderwijs een motor van segregatie. En toch bewijzen studies dat onze (leer)omgeving bepalend is voor onze levensloop, onze emancipatie en onze hersenontwikkeling. Hoe krijg je wel inclusie en hoe kunnen we onze infrastructuur hier beter op afstemmen?"

De stelling van Beno wordt onderschreven door Teun Dekker, directeur-bestuurder van kindcentrum De Kroevendonk in Roosendaal (Nl) waar inclusief onderwijs een vanzelfsprekendheid is.

“Bij ons staat het kind centraal. Van daaruit beginnen we na te denken. Niet vanuit doelen of methodes of beleidsstructuren maar vanuit het kind dat vraagt ‘mag ik meedoen’. Dat is onze visie. Kinderen hebben veiligheid nodig en op onze school doen we er alles aan om hen die te bieden. Onze hele infrastructuur is daarop ingericht en uitgerust.”

Elke school, als gebouw, kan een open school worden. De schaal doet er niet toe. Het is de interactie met de directe omgeving die telt. Dat is de essentie van inclusie in zijn breedste vorm.

Annelies Geerts, Stafmedewerker van AGION, breekt een lans over het realiseren van die inclusie op kleine schaal.

“Vandaag zet het beleid heel fel in op open scholen. Voor elke vorm van inclusie of het betrekken van de omgeving in de schoolstructuur, is er wel een subsidie voorzien. 3 concepten zijn van belang om van de school een open school te maken: multi-inzetbaarheid, combineerbaarheid en aanpasbaarheid. De transitie is voor elke school haalbaar.”

Ook jeugdcoördinator van de stad Gent, Nathalie Van Lier, beaamt dat scholen, mits wat denkwerk vooraf, multi-inzetbaar zijn.

“In onze stad was de school in de Bernadettewijk een mooi voorbeeld,“ haalt ze aan. “Die wijk was onderhevig aan verwaarlozing, slecht jongerenbeleid en verloedering. En toch was er een enorm potentieel. We hebben, na vele jaren denkwerk, de school opengesteld voor verenigingen van allerlei aard, theatergezelschappen, jeugdgroepen en ander groeperingen. Dat heeft natuurlijk zijn impact gehad op de infrastructuur. Het eindresultaat is dat de wijk is open gebloeid en een voorbeeldwijk is geworden voor de rest van de stad.”

“Gezondheid kan je ontwerpen,” is een boude stelling van Sil Goossens, Team Manager Strategy Planning bij BUUR Part of Sweco en heel erg bezig met Urban planning in en rond de school. “Covid heeft ons op een heel andere manier leren omgaan met ruimte. We hebben gezien dat we enorm grote veerkracht moeten hebben en daarom moeten we toekomstige leefomgevingen plannen in functie van de gezondheid en veerkracht van de toekomstige generatie(s).”

“Met het Masterplan Deleers, aan de zuidkant van Brussel, hebben we een inclusieproject neergezet waar heel de buurt in participeert.” Voor architect Mathias Kerremans van SMAK Architecten is het heel belangrijk om de interactie tussen de school en de omgeving zo toegankelijk mogelijk te maken. “De school is geen losstaande entiteit maar ze is verweven met alle structuren daarrond. Dat kan horeca, kleinschalige handel, cultuurmogelijkheden, sport en woongelegenheid zijn.”

Willem Mariën van GD&A Advocaten is gespecialiseerd in vastgoed. Een juridische kijk op de inclusieproblematiek leert ons dat vooruit denken bij de bouw de enige weg is.

“Als de school functioneel één geheel vormt met de omgeving dan kan je daar ook juridisch een onderbouwde constructie van maken. De omzendbrief 2017/01 over het ruimtelijk transformatiebeleid geeft bouwheren en instantie heel veel interpretatieruimte over ‘gedeeld gebruik’.

Downloads

Download presentatie Beno Schraepen: Architecturale impact op inclusief onderwijs

Download presentatie Teun Dekker: Case Kroevendonk, eerst een visie dan een gebouw

Download presentatie Annelies Geerts: Een open school kunnen we ook op kleine schaal realiseren

Download presentatie Nathalie Van Lier: Een open school in de praktijk, Bernadettewijk Gent

Download presentatie Sil Goossens: Stedenbouw in en rond de scholen, de positie van het kind in de stad

Download presentatie Mathias Kerremans: Campus Deleers Anderlecht, scholen als essentiële schakel in nieuwe stedenbouwkundige context

Download presentatie Willem Mariën: Zones van collectief belang combineren met andere functies, wonen, werken, etc.